در حال معرفی شهرها و روستاهایی از ایران هستم که در فهرست سازمان جهانی صنایع دستی به خاطر فعالیت در یکی از حوزه های صنایع دستی به ثبت جهانی رسیده اند. در شماره پیشین این مجموعه نوشته ها به روستای خراشاد خراسان به دلیل صنعت توبافی (حوله بافی) و شهر میبد یزد به خاطر صنعت زیلوبافی اشاره داشتم. اکنون این مسیر را دنبال می کنم.

سفال - لالجین

بحث جهانی شدن سفال لالجین از سال گذشته آغاز شد. ظرفیت های موجود در این شهر باعث شد استان همدان خود را به عنوان یکی از کاندیداهای شهر جهانی سفال معرفی کند تا مورد بررسی و ارزیابی داوران بین المللی قرار گیرد. حضور یافتن داوران سازمان جهانی در شهر لالجین و بازدید از ظرفیت های موجود در این شهر امید زیادی برای معرفی این شهر به وجود آمد. داوران در موضوع سفال مواردی همچون میزان فروش، معرفی محصول در سطح جهانی شیوه تولید، حضور در نمایشگاه ها، کارگاه های تولید، تبدیل شدن به برند جهانی را از مبناهای خود برای داوری و ارزیابی قرار می دهند. شهر لالجین با تلاشی که ازسوی هنرمندان سفالگر و مسئولین ذی ربط داشتند موفق شدند شهر را به عنوان شهر سفال جهان به ثبت برسانند. اکنون شهر لالجین باید دارای دبیرخانه ای را حسب دستورالعمل شورای جهانی صنایع دستی راه اندازی نموده و گزارش سالانه خود را در ترویج و آموزش این هنر ارائه دهد. پایداری و ماندگاری مواد اولیه، شیوه تولید، نوآوری و تنوع در تولیدات ازجمله عوامل موثر در ثبت جهانی شهر لالجین به عنوان شهر جهانی سفال بوده و هست. در شهر لالجین حدود هزار واحد، مشغول تولید و آموزش در حوزه سفال هستند. شهر لالجین در 25 کیلومتری مرکز استان همدان قرار گرفته است.

صنایع دستی - اصفهان

مراسم ثبت و اعطای اعتبارنامه اصفهان به عنوان (شهر جهانی صنایع دستی) حدود دو سال پیش در اصفهان برگزار شد. این عنوان که در خود گستردگی فراوانی را اندوخته است، معمولاً به شهرهایی در جهان اعطا می شود که در حوزه صنایع دستی دارای تنوع فراوان و گونه گونی موضوعات باشند. سازمان جهانی صنایع دستی، شهر اصفهان را دارای این قابلیت دانسته و تنوع صنایع دستی موجود در این شهر را منحصر به موضوعی خاص نساخته و آن را به عنوان (شهر جهانی) ارزشیابی کرده است. بررسی این موضوع نشان می دهد که تنها دو شهر در جهان صنایع دستی را پشتیبانی می کنند که یکی از آنها اصفهان و دیگری شهر جیپور در کشور هندوستان است. ثبت جهانی اصفهان به زعم مقامات آن استان گرچه یک رویداد دیر هنگام است اما رخدادی غرورآفرین است که صلابت هنر و هنرمندانش را بیش از پیش نمایان کرده و سرآغاز یک حرکت جدی برای شناسائی عیوب و مشکلات و دستیابی به راه حل ها و ایده های نوین است که اگر چنین نباشد ظرفیت به وجود آمده در مسیر ارتباطات جهانی بی استفاده باقی خواهد ماند. هنرمندان و صاحبان این حرفه ها معتقدند با توجه به جایگاه صنایع دستی در فرهنگ و هنر و اقتصاد شهر اصفهان، اهمیت فراگیری و توسعه آن، لزوم ساماندهی، طراحی و سازماندهی گسترده باید بیش از پیش موردنظر قرار گیرد.

فرش - تبریز

به روال قانونی، مراحل تشکیل پرونده ای برای ثبت جهانی فرش ازسوی مسئولین ذی ربط منطقه انجام و کارشناسان بین المللی در شهر تبریز حضور یافته و با ارائه گزارش های خود از توانایی و امکانات، فرصت لازم را برای ثبت این صنعت ایجاد کردند. در منطقه جغرافیایی آذربایجان شرقی که دارای هشت نشان قالی برای شهرهای آذرشهر، مهربان، سردرود، خواجه، بخشایش، سراب، هریس و تبریز بود، اقدامات اداری و حقوقی برای ثبت جهانی فرش به کار گرفته شد که پس از بررسی های لازم و گزارش های متخصصان و کارشناسان سازمان جهانی، شهر تبریز به عنوان شهر فرش دستباف جهان به ثبت رسید. یکی از شعارهای دولت در حوزه صنایع، گردشگری و میراث فرهنگی (هر استان یک برند جهانی و هر شهر یک برند ملی) بود که این تلاش ها در حال نتیجه دهی است.

سفالگری - کلپورگان

روستای کلپورگان در فاصله 25 کیلومتری شهر سراوان مرکز شهرستان سراوان قرار گرفته است. شهرستان سراوان که یکی از شهرستان های استان سیستان و بلوچستان است در فاصله 330 کیلومتری زاهدان واقع است. در مراسم اعطای لوح روستای جهانی به روستای کلپورگان موضوعاتی مطرح شد که آن ها را بازخوانی می کنم. طرح معرفی روستای جهانی را ایران مطرح کرد زیرا پیش از این منحصراً شهرهای دارای صنایع، نشان مخصوص را دریافت می کردند. لذا کلپورگان اولین روستا در جهان است که صاحب این موقعیت می شود. همچنین کلپورگان اولین منطقه ثبت شده در محدوده بلوچستان است. پیش از این در منطقه سیستان چند اثر به ثبت ملی رسیده بودند اما محدوده بلوچستان با ثبت جهانی کلپورگان ، اولین حوزه در بلوچستان معرفی شده است. کلپورگان نخستین روستای آسیا و اقیانوسیه است که برای سفالگری به ثبت جهانی رسیده است. پیش از این شهر لالجین از شهرستان همدان به عنوان شهر سفال ثبت شده است، اما کلپورگان اولین روستایی است که صنعت سفالگری آن با قدمتی چند هزار ساله به ثبت می رسد. روش سفالگری در لالجین به وسیله چرخ انجام می شود، اما سفالگری در کلپورگان به صورت سنتی انجام می شود. فرهنگ سفالگری در کلپورگان از مادر به دختر نسل به نسل در خانه ها منتقل شده و از این طریق زنان روستا جایگاه ویژه ای در اقتصاد خانواده بر عهده گرفته اند. رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی در مراسمی که برای اهداء لوح روستای جهانی ترتیب داده شده بود گفت: با توجه به اینکه جمعیت روستای کلپورگان به هزار نفر هم نمی رسد اما مشارکت مردم در این روستا بالاست و این مشارکت در حوزه صنایع دستی در جهان جایگاه خوبی دارد، زمانی که برای ارزیابی به کلپورگان آمدیم نکته ای که توجه گروه ارزیابان را به خود جلب کرد، علاقه مردم این منطقه به شناخته شدن جهانی این هنر و صنعتی که آن را تولید می کنند.

گلیم شیریکی پیچ سیرجان، کلاش مریوان، گوهرسنگ مشهد مقدس، منبت آباده چهار موضوعی است که ارائه مطالبی درباره آنها باقی مانده است که در شماره بعد به آن خواهم پرداخت.

پژمان ضیاییان

منتشر شده در تاریخ 1398.08.29 در روزنامه خبر جنوب

بازگشت