موضوع آنچنان مهم و گسترده است که هنوز هم باید به قوانین و دستور العمل های صادر اشاراتی کرد . بدیهی است دولت های در زمان تصدی امور رویکردی مختلف و متفاوتی در تدوین دستورالعمل ها داشته و نیز شاکله قانونی آن برای تنظیم طرح یا لایحه نیز بر اساس همان سیاست های کلی شکل می گرفت .

بر این اساس است که در بررسی قوانین به شکل های گوناگونی از تصمیمات ، تغییرات ، اضافات و امثالهم برخوردهای زیادی خواهیم کرد . امّا چون تمامی آن ها در مسیر بهبود شرایط و حصول به نتیجه مطلوب تنظیم گردیده ، تکرار و تداخلات احتمالی را باید نادیده گرفت . در مبحث ارزشمند آثار و میراث ملی در چند شماره پیشین این مجموعه مقالات در مواقع مورد لزوم سوابق قانونی و مصوبات رسمی این حوزه فرهنگی رقم خورد و در این شماره نیز حسب لزوم آیین نامه ای در این مقوله را قلمی می کنیم :

هیات وزیران در جلسه مورخ هفتم اسفندماه سال هشتاد و یک بنا به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی وقت و در اجرای بند نهم بخش فرهنگ ، هنر و تربیت بدنی راه کارهای اجرائی حوزه های بخش قانون برنامه توسعه سوم اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع تصویب نامه شماره 49454 ت 23269 مورخ سوم بهمن ماه هفتاد و نه و به استناد ماده 122 قانون محاسبات عمومی کشور مصوب سال شصت و چهار ، آیین نامه اموال فرهنگی ، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی را به شرح زیر تصویب نمود : ماده یک : اموال فرهنگی – تاریخی و هنری به اموالی گفته می شود که از نظر علمی ، تاریخی ، فرهنگی ، باستان شناسی ، دیرین شناسی و هنری حائز اهمیت بوده و بیش از یکصد سال از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته باشد و به یکی از انواع زیر تعلق داشته باشد :

الف / اموال فرهنگی – تاریخی : به اموالی اطلاق می شود که نشانگر تحول حیات و هویت فرهنگی تاریخی انسان و یا وقوع وقایع تاریخی در ادوار یا دوره های خاص باشد و به نحوی از انحا گوشه ای از حرکت تاریخی – فرهنگی انسان را در مقیاس ملی یا منطقه ای یا بین المللی نشان دهد و یا نشانگر ظهور ، حیات و انقراض تمدن های تاریخی بوده و از محوطه های باستان واقع در خشکی یا بستر دریاها ، در اثر حفاری های علمی یا علل دیگر کشف شود . تبصره : آثار دیرین شناسی ، شامل مجموعه ها و نمونه های نادر جانور شناسی ، گیاه شناسی ، معدن شناسی ، انسان شناسی ، بقایای نباتی و جانوری ما قبل تاریخ و ترکیبات نادر زمین شناسی در حکم اموال فرهنگی – تاریخی محسوب می شوند .
ب : اموال تاریخی : این اموال نشانگر وقوع وقایع تاریخی ، علوم و فنون ، تاریخ نظامی و اجتماعی و همچنین زندگی رهبران و مشاهیر تاریخی ، علمی ، مذهبی ، فرهنگی و هنری می باشد.
ج : اموال فرهنگی : به اموالی منقول اطلاق می شود که نشانگر وجود مختلف زندگی انسان در دوره متاخر تاریخی بوده و پژوهش در آنها موجب بازشناسی صورت تاریخی ، فرهنگی زندگی جوامع انسانی می شود . از قبیل آثار مردم نگاری ، مردم شناسی ، فرهنگی و هنر بومی ، آرشیوهای تصویر و صدا ، تمبر و امثال آن .
د : اموال هنری : به کلیه آثار هنری در رشته های مختلف هنرهای تجسمی اعم از هنرهای سنتی و بومی یا معاصر ، ایرانی یا غیر ایرانی گفته می شود که ساخته مشاهیر هنرمندان رشته های مختلف هنری بوده یا در تاریخ هنر ، جزء آثار شاخص هنری محسوب می شود یا نشانگر آغاز یا اوج سبک یا مکتب یا دورۀ هنری مشخص باشند .
ه : اموال مطالعاتی : قطعه ای از یک اثر فرهنگی تاریخی یا هنری است که فاقد نقش کامل ، خط و حیثیت فرهنگی مستقل بوده یا فاقد ارزش حفاظتی باشد و صرفاً از نظر تشخیص دوره تاریخی ، جنس و ترکیب عناصر آن ارزش مطالعاتی داشته باشد .
و : اموال تقلبی و جعلی : به اموالی گفته می شود که با سوء نیت از روی یک اثر تاریخی فرهنگی و هنری خاص تقلید یا با استفاده از نقوش ، خطوط و اشکال فرهنگی تاریخی در دوره معاصر ساخته شده است . تبصره یک : تعیین تکلیف اموال مطالعاتی ، تقلبی و جعلی از نظر امحاء ، نگهداری با واگذاری بلاعوض و فروش اموال مطالعاتی بر عهده بالاترین مقام دستگاه اجرایی خواهد بود .
تبصره دو: آثار متعلق به مشاهیر تاریخی فرهنگی و هنری و همچنین آثار نشانگر رویدادهای مهم تاریخی معاصر و همچنین آن دسته از آثار فرهنگی و هنری معاصر که برابر دستورالعمل موضوع این آیین نامه درجه یک یا درجه دو تشخیص داده شود صرف نظر از قدمت آن ، مشمول مقررات این آیین نامه خواهد بود.

این آیین نامه پس از اینکه در ماده یک خود به تفکیک مادی و معنوی آثار پرداخته و برای آن طبقه بندی اطلاعاتی ایجاد می نماید ، در ماده دو می گوید : مجموعه اموال فرهنگی تاریخی یا هنری به اموالی اطلاق می شود که علاوه بر ارزش فرهنگی ، تاریخی و هنری هر یک از آثار تشکیل دهنده آن ، اجتماع آنها هویتی مستقل ایجاد و ارزش و حیثیتی مضاعف به وجود آورد .

چون عنوان آیین نامه نیز به طور مشخص به نهادهای عمومی و دولتی اشاره کرده بود ، در ماده سه موضوع روشن تر بیان می گردد : «کلیه اموال تاریخی فرهنگی و هنری دولتی که در اختیار وزارتخانه ها ، سازمان ها و موسسات دولتی و عمومی غیر دولتی و دستگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی است بر اساس فرم ها و دفاتر مندرج در این آیین نامه توسط دستگاه دارنده ثبت و یک نسخه از آنها به سازمان میراث فرهنگی کشور و وزارت امور اقتصاد و دارایی ارسال خواهد شد. عدم انجام مفاد این ماده ، موجب پیگرد قانونی خواهد بود . ماده سه دارای چهار تبصره برای تکمیل مفاد موضوع است :

تبصره یک : اموال فرهنگی تاریخی حاصل از حفاری های علمی باستان شناسی حداکثر یک ماه بعد از پایان فصل حفاری ، به واحد اداری ذیربط تحویل و مفاد این آیین نامه در مورد آنها اعمال خواهد شد .

تبصره دو : در مورد اموالی که به حکم مراجع ذیصلاح تا صدور رای قطعی توقیف می شود بر اساس بند نهم ماده سه قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور و آیین نامه های اجرایی آن اقدام خواهد شد .

تبصره سه : اموال فرهنگی – تاریخی در اختیار شرکت های دولتی ، نهادهای عمومی و غیر دولتی و شرکت هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است نیز مشمول این آیین نامه هستند .

تبصره چهار : تکالیف مقرر در این آیین نامه در مورد اموال موضوع تبصره ذیل ماده یک توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده و سازمان مذکور مسئولیت های قانونی مربوط را بر عهده دارد .

بر اساس ماده چهارم آیین نامه مورد اشاره دستگاه های مشمول این آیین نامه بر اساس دستورالعمل های صادر شده از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور ، نسبت به مرمت ، حفاظت ، پژوهش ، معرفی و ساماندهی اطلاعاتی و کالبدی اموال تاریخی ، فرهنگی و هنری در اختیار خود ، اقدام خواهند کرد .
به دلیل نکات مهمی که در این آیین نامه آمده است در شماره آینده این مجموعه مقالات به ذکر تعداد دیگری از مواد آیین نامه خواهیم پرداخت.

پژمان ضیائیان

منتشر شده در تاریخ 1396.02.12 در روزنامه خبر جنوب

بازگشت