در خاطر خوانندگان هست که در شماره پیش به یک دعوای حقوقی اشاره کردیم که موضوع آن تعداد پانصد عدد تابلو - که می توان آنان را جزء آثار ملی تلقی کرد- بود .

گرچه این آثار دارای شناسنامه ثبت ملی نبود ودر شمار آثاری که باید در اختیار دولت باشد قرار نمی گرفت اما خالقین این آثار نخبگان و سرآمدان حال حاضر دنیای هنرهای تجسمی کشور هستند و بعضاً در زمان حیات خود مبادرت به فروش آثار خود کرده و این یک امر طبیعی است . ولی این نکته را از نظر نباید دور داشت که حتماً پس از چند سال و گردش این آثار در دست مجموعه داران و گالری ها به هر حال در زمان خاص خود ، دولت در این اندیشه خواهد رفت که این آثار باید به عنوان میراث ملی در جایی نگهداری و برای آیندگان حفظ گردد . لذا بهتر آن است در حال حاضر مسئولین دولتی به این امر ورود پیدا کرده و به عنوان خریدار با نگاهی کارشناسانه نسبت به حفظ آثار همت گماشته و در مقام حافظ ثروت های فرهنگی حضوری جدی در نقل و انتقال و یا حتی خرید آثار بر عهده گیرد . گرچه می دانیم اکنون نیز چنین است و وزاتخانه های مسئول بخشی از اعتبارات خود را صرف خرید ، حفظ و نگهداری آثار می کنند . دعوای پیش گفت آن طور که در ظواهر بر می آید در مرحله رسیدگی های قضایی است و اگر چنانچه دادگاه درخصوص آن پرونده رای و نظریه ای صادر کرد – و در این عنوان مقالات همچنان ادامه داشت – شما را در جریان امر قرار خواهم داد .

در چند شماره ای که به مباحثه فرهنگستان هنر و شرکت پارس آریان پرداختم فضای نوشتار از بحث درباره قوانین و مقررات آثار و میراث ملی به سمت رویدادهای رسانه ای کشیده شد . اگر اجازه دهید در همین فضا بمانیم و با هم چند مطلب و خبر رسانه ای را مرور کنیم .

با پایان نمایشگاه «ایران فرهنگ کهن بین آب و بیابان» در شهر بن آلمان ، موضوع بازگشت 446 شیئی تاریخی به کشور مورد توجه رسانه ها قرار گرفت . مدیر کل موزه ملی ایران گفت این اشیاء تاریخی که برای برپایی یک نمایشگاه به بن آلمان برده شده بودند تا کمتر از چهارده روز دیگر به ایران بازگردانده می شود . این نمایشگاه تا سی ام مردادماه در تالار هنر و نمایش جمهوری فدرال آلمان برپا بود و میزان استقبال از نمایشگاه از زمان افتتاح یعنی 25 فروردین ماه امسال تا آخرین روز برپایی بیش از یکصدهزار نفر بود . وی زمان بازگشت 444 شیئی تاریخی به کشور را بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته تا قبل از بیستم شهریور امسال دانست و تاکید کرد آثاری که برای این نمایشگاه از استان های اصفهان ، آذربایجان غربی ، خوزستان و کرمان به امانت گرفته شده بودند با بازگشت به ایران به استان های خود برگشت داده می شوند . در حال حاضر برای نحوه بازگشت آثار به کشور ، نمایندگان موزه ملی ایران در بن در حال مذاکره هستند . این آثار قطعاً تا قبل از بیستم شهریور به کشور برگردانده می شود . او درباره بسته بندی و چگونگی بازگرداندن آثار تاریخی ایران به کشور تاکید کرد ؛ همیشه برای ورود و خروج آثار تاریخی از هر کشور به کشور دیگر نمایندگان از دو کشور در نقطه مبدا حضور دارند . برای این نمایشگاه نیز همین وضعیت است . این یک عرف موزه داری است . زمانی که آثار را بسته بندی می کنیم ، امین اموال و کارشناسان هر دو موزه در آلمان حضور دارند و به صورت یک تیم کار خود را انجام می دهند . او می افزاید : در زمان بسته بندی اولیه تعداد کارشناسان موزه ای زیادتر هستند و در زمان عودت آثار به کشور نیز سناریوی تحویل آثار نوشته شده و نمایندگان موزه ای و امین اموال و کادر حفاظت وظیفه خود را تا زمان استقرار آثار در جای اصلی خود برعهده دارند . او درباره امکان برگزاری نمایشگاه از مجموعه آثار نمایشگاه «ایران فرهنگ کهن بین آب و بیابان» در تهران پس از بازگشت آثار به ایران گفت : بیشتر این آثار در نمایشگاه های انفرادی و در طول زمان های گذشته به نمایش درآمده اند ، اما این که بخواهیم مجموعه 446 شیئی را در سالنی نمایش دهیم ، در حال حاضر امکان پذیر نیست چون تقویم نمایشگاهی موزه ملی تا سال آینده به طور کامل مشخص و بسته شده است.

نویسنده گروه اجتماعی یکی از جراید استان فارس در مقاله ای که تاریخ مردادماه امسال دارد با عنوان سیمای نازیبای گردشگری شیراز ، تیتر اصلی مقاله خود را [میراث فراموش شده کریم خان] انتخاب کرده و می نویسد : سبقه تاریخی و فرهنگی شیراز در دنیا با میراث کهن شناخته شده است و خیابان کریم خان زند نیز به عنوان قدیمی ترین خیابان این شهر در مجاورت بافت تاریخی و مرکزی قرار دارد و هر کسی که یک بار به این شهر سفر کرده باشد ، نام این خیابان را همیشه در خاطر خود حک خواهد کرد . حال جای این سوال مطرح است که اصلی ترین خیابان شهر شیراز که پر از تراکم تجاری و درمانی است با این سابقه تاریخی که در مرکزیت شیراز قرار دارد و از شهرتی جهانی نیز بهره می برد چرا از عدم ایمنی و نابسامانی در بافت و کالبد رنج می برد و مورد بی توجهی قرار می گیرد . ساختمان های خیابان کریم خان زند و حوالی آن که برخی از معماری زیبایی برخوردارند و متعلق به دوره پهلوی اول و دوم و حتی دوره قاجار هستند متاسفانه از دید متولیان میراث فرهنگی بدور مانده اند و برخی نیز سال ها توسط مالکان رها شده که در هر حال دود این بی توجهی به چشم گردشگران شیراز می رود و جلوه تاریخی پر ترددترین و توریست پذیرترین خیابان شیراز را نازیبا کرده است . نویسنده در ادامه گزارش خود صحبتی هم با رییس سازمان مناظر و سیمای شهری داشته و از زبان ایشان آورده است : وقتی زندگی پیاده در شهر را مطرح می کنیم ، باید گذرها را برای پیاده روی آماده کنیم و جداره های شهری نیز باید کیفیت لازم را داشته باشند . خصوصاً گذرهای تاریخی که در جذب گردشگر موثر هستند . برای خیابان های کریم خان و لطفعلی خان و برخی دیگر از خیابانهای تاریخی و پرگذر طرح جداره تهیه شده است . این عملیات در پایان سال 95 شروع شد و برنامه کلی این بود که در سال 96 جداره خیابان زند بهسازی شود که به دلیل محدودیت مالی ، بخشی از مسیر را شروع کرده ایم .

در همین حول و حوش زمانی ، مدیر کل راه و شهرسازی فارس گفت : خانه های دارای ارزش تاریخی در بافت تاریخی شیراز تملک می شوند تا حفاظت ، مرمت و احیا گردند . او در جمع خبرنگاران می گوید : حدود چهار تا پنج میلیارد تومان برای حفاظت ، بازسازی ، مرمت و تملک خانه های دارای ارزش تاریخی در بافت تاریخی شیراز اختصاص یافته است . در این راه حفاظت و مرمت آثار تاریخی در اولویت قرار دارد و با تملک این آثار به درستی مراقب و نگهداری می شوند . وی ادامه می دهد برای حفاظت و مرمت و بهسازی خانه های تاریخی توافق هایی با میراث فرهنگی انجام شده است زیرا تملک ، حفاظت ، مرمت و بهسازی خانه های تاریخی و دارای ارزش با اداره راه و شهرسازی و تغییر کاربری و ورود سرمایه گذاران در این بناها به عهده میراث می باشد . او می گوید : خانه های تاریخی تملک شده به هیچ عنوان تخریب نمی شود و نگهداری از آثار ارزشمند در اولویت قرار دارد و شایعاتی مبنی بر تخریب خانه های محدوده بافت تاریخی کذب محض است.

مدیر کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز در اظهارنظر مطبوعاتی خود درباره حفظ خانه های تاریخی گفته است : مرمت خانه (برکت) با اعتباری بالغ بر یک میلیارد و 130 میلیون ریال از محل اعتبارات استانی سال 94 و 95 در حال اجرا شدن است . خانه علی اکبر برکت واقع در شمال مجموعه زندیه و متعلق به حدود هشتاد سال پیش است و 580 مترمربع مساحت دارد و مالکیت آن متعلق به میراث فرهنگی است. وی نقاشی های سقفی شاه نشین را از ویژگی های این بنا عنوان کرد ، از دیگر ویژگیهای این بنا را گچبری های اتاق ها ، پنجره های چلنگری ، کاشی های معرق تزیینی در نمای آجرکاری دانست.

موضوع مقاله را تا رسیدن به چگونگی ثبت آثار ملی و آثار ثبت شده در یونسکو ادامه خواهم داد.

پژمان ضیاییان

منتشر شده در تاریخ 1396.10.03 در روزنامه خبر جنوب

بازگشت