برای پایان یافتن معرفی شهرها و روستاهای ایرانی فهرست شده در سازمان جهانی صنایع دستی، سخن از چهار منطقه دیگر ایران باقی مانده است که این شماره را به آنان اختصاص می دهم.

کلاش – مریوان

این پای افزار به اشکال متفاوت در بیشتر مناطق ایران دوخته می شود و معمولاً به آن گیوه می گویند، اما نوع، نحو بافت و دوخت، شکل ظاهری، مرغوبیت و استحکام آن، کلاش کردستان را در مرتبه ای خاص قرار داده و جزء لاینفک پوششی مردان کرد است. یکی از مسئولین صنایع دستی استان کردستان گفته است، بازرسان سازمان جهانی صنایع دستی با هدف بررسی وجود شاخصه های لازم همچون؛ میزان جمعیت، تعداد افراد کلاش باف، تاثیر اقتصادی در شهرستان، آموزشگاه ها و کارگاه های تولیدی و وجود این رشته در هنرستان و احتمالاً دانشگاه به منطقه آمدند و طی چند روز به تهیه مستنداتی پرداختند و مراحل ثبت جهانی کلاش مریوان را فراهم آوردند. از مزیت های ثبت جهانی می توان به افزایش تقاضا، ایجاد اشتغال و تاثیر مثبت بر اقتصاد منطقه اشاره کرد. برای تثبیت این موقعیت، مرتبطین را بر آن داشته تا در طراحی فرم، رنگ بندی، بسته بندی و کفه کلاش، دیدگاه های تازه ای را طراحی و اجرا نمایند که مهم ترین آن نوع عرضه و فروش است که الزام بسته بندی مناسب را پیش کشیده است. حسب آمار ارائه شده در مریوان بیش از چهار هزار نفر مشغول کلاش بافی بوده و از این راه امرار معاش می کنند. از این تعداد بیش از دو هزار و پانصد نفر توسط سازمان میراث دارای کارت شناسائی هستند. تفاوت این دو آمار مربوط به این است که خیلی از مردان و زنان در خانه های شخصی خود و در اوقات فراغت کلاش بافی می کنند که در آمار سازمان ثبت نشده اند. در شهرهای دیگر کردستان ازجمله شهرستان سروآباد، کلاش بافی وجود دارد اما شهر مریوان به دلیل داشتن شاخصه های لازم برای ثبت جهانی مورد تایید قرار گرفت. مریوان تا مرکز استان کردستان، سنندج، 129 کیلومتر فاصله دارد.

گلیم شیریکی پیچ – سیرجان

معمولاً سرفصل های مورد ارزیابی بازرسین سازمان جهانی صنایع دستی کلیاتی مشابه هم دارند که اهم آن ویژگیهای ظاهری و اختصاصی، تاثیر اقتصادی و استمرار ماندگاری آن است و در کنار آن به علاقه مندی مردم و مسئولین برای احیاء و گسترش بیشتر آن صنعت نیز پرداخته می شود. در این دیدگاه گلیم بافته شده در منطقه سیرجان کرمان که به آن گلیم شیریکی پیچ گفته می شود در مسیر ثبت جهانی قرار می گیرد. برای این مهم ابتدا گلیم ثبت ملی شد و فرآیند بعدی خود را طی کرد. هم اینک بزرگترین کارگاه های تولیدی گلیم در این شهر راه اندازی شده و در تلاش است تا تاریخچه و اصالت این هنرپایدار و به نسل بعد منتقل گردد. گلیم شیریکی پیچ شاخص ترین دست بافته های زنان روستایی و عشایری شهرستان سیرجان است که خاستگاه اصلی آن روستای دارستان در 25 کیلومتری شهرستان سیرجان قرار دارد. این صنعت اشتغال زایی و ارزآوری مناسبی داشته و باعث جلوگیری از مهاجرت روستائیان شده است. گلیم شیریکی دارای ویژگیهای منحصر به فردی است از جمله آنکه بافت گره آن با پیچاندن و تاباندن نخ های رنگی به دور نخ های چله همراه است. جنس اصلی گلیم پشم بز و یا گوسفند است و برخلاف انواع گلیم، پود نقشی در بافت گلیم ندارد و فقط تارها را به یکدیگر متصل می کند. در این نوع گلیم علاوه بر نقوش هندسی ظریف، از نقوش گرد مانند منحنی و گل ها استفاده می شود. در مجموع نوع بافت شیریکی باعث می شود که از دور شبیه قالی به نظر بیاید. این گلیم پر نقش و پر کار وزنی سنگین تر از گلیم های معمولی داشته و به دلیل استفاده از پشم مرغوب از جنس و رنگ ویژه ای برخوردار است. بد نیست اضافه شود مرحومه ماه نساء شهسواری که فعالیت زیادی در این هنر داشته و برای ثبت جهانی آن تلاش وافری کرد از طرف سازمان یونسکو به عنوان (مادر صنایع دستی ایران) نامیده شده است. شهر سیرجان در فاصله 185 کیلومتری مرکز استان کرمان قرار دارد.

منبّت – آباده

با نگرش به پیشینه تاریخی فرهنگی و هنری استان فارس می توان دریافت که فارس از روزگاران کهن، مهد پرورش هنرمندان و صنعتگران چیره دست و کارآمد بوده است. شهر آباده که در شمال استان با فاصله 274 کیلومتری تا مرکز استان، شهر شیراز قرار دارد نیز دارای همین ویژگی است. هنر منبّت که هنر نقش نگاری بر روی چوب است، قدمتی بسیار در شهر آباده دارد، به گونه ای که بیش از صد و پنجاه کارگاه منبت فعال خانگی یا تجاری و بیش از پنج هزار هنرمند منبت کار در این حرفه مشغول به کار هستند. منبّت آباده که هفده نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی و پنج نشان زرین جشنواره های مختلف را دریافت کرده است قابل اجرا بر تمامی وسایل و ابزارهای چوبی است. نقش های ریز و گره های پر دامنه و انحنا، طرح های اسلیمی خاص، از ویژگیهای هنر منبّت کاری آباده است. حضور اساتید مبرز که در حفظ و احیای این هنر کوشیده اند، کلاس های آموزشی، تاثیر مثبت در اقتصاد منطقه و کارآفرینی آن طبق روال معمول، دلایلی بود که باعث ثبت این صنعت در فهرست جهانی صنایع دستی گردید.

گوهرسنگ – مشهد مقدس

پایتخت مذهبی ایران با نام شهر جهانی گوهرسنگ نیز در جهان معرفی شده است. خراسان رضوی از دیرباز با توجه به مستندات تاریخی خاستگاه سنگ های قدیمی بوده است و از سی و نه گوهر سنگ موجود، حداقل بیست نوع آن در این استان وجود دارد. تا به حال هنرمندان صنایع دستی خراسان رضوی موفق به کسب هفت نشان مهر اصالت از یونسکو شده اند که دو نشان مربوط به سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی است. آمار حاکی از آن است که نود درصد تراش، تولید، فروش و صادرات سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی کشور در این استان انجام می شود و نزدیک به هفده هزار نفر در حوزه های مختلف گوهرسنگ در این استان مشغول به کار هستند. مهمترین آزمایشگاه های سنگ شناسی، مراکز آموزش تخصصی گوهرسنگ ها و تنها خوشه صنعتی جواهرات کشور در مشهد مقدس قرار دارد. مواردی که ذکر شد دلایلی برای تثبیت نام مشهد مقدس به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ بوده و هست. در این راه رقبای سرسختی همچون شهر بانکوک در تایلند و شهر بمبئی در کشور هندوستان، حضور داشتند که شورای جهانی صنایع دستی با انتخاب شهر مقدس مشهد به ارزش های موجود در این شهر صحه گذاشت. عنوان شهر جهانی عنوانی است که می تواند علاوه بر انتقال و معرفی فرهنگ بین کشورهای مختلف به معرفی و فروش محصولات در سطح جهانی تبدیل شدن به برند بین المللی، جهانی سازی و رونق کسب و کار هنرمندان و صنعتگران منتهی شود.

پژمان ضیاییان

منتشر شده در تاریخ 1398.10.28 در روزنامه خبر جنوب

بازگشت