پژوهشگران نقطه عطف این جهت گیری جدید فرهنگی را در پیام نوروزی بنیانگذار فقید انقلاب اسلامی در اول فروردین سال پنجاه و نه می دانند که در بند یازدهم آن به ایجاد انقلابی اساسی در حوزه فرهنگ و دانشگاه ها اشاره گردیده بود.
پس از اینکه دانشگاه ها در خرداد پنجاه و نه تعطیل می شوند ، فرمانی از سوی امام راحل مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی صادر می گردد، ایشان پس از بیان نکاتی از آنچه نگرانی ملت را در پی دارد به ضرورت هایی اشاره می نمایند. در این فرمان حضرت امام(ره) به تعدادی از اساتید حوزه و دانشگاه مأموریت دادند تا ستادی را تشکیل دهند و از افراد صاحب نظر و متعهد، [از میان اساتید مسلمان و کارکنان متعهد و با ایمان و دیگر قشرهای تحصیلکرده متعهد و مومن به جمهوری اسلامی] برای تشکیل شورایی دعوت کنند و برای برنامه ریزی رشته های مختلف و خط مشی آینده دانشگاه ها، بر اساس فرهنگ اسلامی و نیز انتخاب و آماده سازی اساتید شایسته، متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی – اسلامی اقدام نمایند.
ستاد انقلاب فرهنگی طبق فرمان امام(ره) ملزم بود که در برخورد با مسائل دانشگاهی فعالیت های خود را بر چند محور – به صورتی که محصول کار آن ها در خدمت مردم قرار گیرد - متمرکز کند. این محورها عبارت بودند از:
- تربیت استاد و گزینش افراد شایسته برای تدریس در دانشگاه ها.
- گزینش دانشجو.
- اسلامی کردن جو دانشگاه ها.
- تغییر برنامه های آموزشی دانشگاه ها.
نفراتی که در فرمان بیست و سوم آذرماه مسئول تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی می شوند آقایان محمدجواد باهنر، مهدی ربانی املشی، حسن حبیبی، عبدالکریم سروش، شمس آل احمد، جلال الدین فارسی و علی شریعتمداری بودند.
در شهریورماه سال شصت و دو با احساس لزوم ترمیم و تقویت ستاد انقلاب فرهنگی به خصوص حضور مسئولین اجرایی در این ستاد، ریاست جمهور وقت پیشنهاد تکمیل اعضای این ستاد را مطرح می نماید و امام راحل، نخست وزیر، وزرای آموزش عالی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهی را به ترکیب اعضاء اضافه می نمایند.
با بازگشایی دانشگاه ها و توسعه مراکز آموزشی و گسترش فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی، ضرورت تقویت این نهاد بیش از پیش احساس می شود به طوری که امام راحل در آذرماه سال شصت و سه برای دومین بار نفرات جدیدی را به ترکیب اعضای شورا اضافه نمودند و یا تشکر از زحمات اعضاء و عملکرد ستاد انقلاب فرهنگی، شورای عالی انقلاب فرهنگی را با ترکیب جدید تشکیل و جایگزین ستاد انقلاب فرهنگی می نمایند. در بخشی از این فرمان چنین آمده است:
«خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی، ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه ها در سطح کشور آنچنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیق ریشه دار غرب مبارزه کرد. اینک با تشکر از زحمات ستاد انقلاب فرهنگی برای هرچه بارورتر شدن انقلاب در سطح کشور تقویت این نهاد را لازم دیدم. بدین جهت علاوه بر کلیه افراد ستاد انقلاب فرهنگی و روسای محترم سه قوه، حجج اسلام آقای خامنه ای، آقای اردبیلی و آقای رفسنجانی و همچنین حجت الاسلام آقای مهدوی کنی و آقایان سید کاظم اکرمی وزیر آموزش و پرورش و رضا داوری و نصرالله پور جوادی و محمدرضا هاشمی را به آنان اضافه نمودم.»
فعالیت سومین دوره شورای عالی انقلاب فرهنگی به سال هفتاد و پنج باز می گردد. در این سال پیامی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ چهاردهم آذرماه هفتاد و پنج صادر شد که ضمن تعیین ترکیب جدید اعضای شورای عالی، نکاتی را پیرامون جایگاه این شورا مطرح نمودند. در بخشی از این پیام آمده است: «شورای عالی انقلاب فرهنگی که با تدبیر حکیمانه امام راحل عظیم الشان به جای ستاد انقلاب فرهنگی پدید آمد، نقش فعال و موثری را در عرصه های امور فرهنگی کشور به خصوص دانشگاه ها ایفا کرد و برکات زیادی از خود به جای گذارد. اکنون با پیشرفت کشور در کار سازندگی و گسترش دامنه نیاز به دانش و تخصص و لزوم فراگیری علوم و فنون و پرورش محققان و نوآوران و استادان و متخصصان کارآمد، اهمیت این بخش از مسائل فرهنگی تاکید مضاعف یافته است. توسعه دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و دیگر مراکز آموزش و آموزش عالی که پاسخ طبیعی به آن نیاز است و افزایش چشمگیر کمیت دانشجویی، به نوبه خود تکالیف تازه ای را بر عهده مسئولان امور فرهنگی کشور می گذارد، که برتر از همه آنها، اولاً کیفیت بخشیدن به مایه های علم و تحقیق در این مراکز و ثانیاً پرداختن به تربیت معنوی دانشجویان و هدایت فکر و عمل در آنان است.»
آخرین تغییرات روی داده در تعدادو اعضاء شورای عالی انقلاب فرهنگی به خردادماه سال نود باز می گردد که از جمله آن اضافه شدن وزیر ورزش و امور جوانان به جمع اعضاء بود.
در حال حاضر این شورا دارای بیست و یک عضو حقیقی، بیست و دو عضو حقوقی و یک عضو افتخاری است.
وظایف اصلی شورای عالی انقلاب فرهنگی را می توان در سه حوزه و شاخه تعریف کرد که عبارتند از سیاست گذاری / تدوین ضوابط/ نظارت درحوزه سیاستگذاری. تهیه و تدوین سیاست ها و طرح های راهبردی کشور، در زمینههای مختلف فرهنگی از جمله در حوزه، اطلاع رسانی، تبلیغات، زنان، چاپ و نشر، بیسوادی، دانشگاه ها، برقراری روابط علمی و پژوهشی و فرهنگی با سایر کشورها، همکاری حوزه و دانشگاه ها، فعالیت های دینی و معنوی، تهاجم فرهنگی و... از جمله وظایف سیاست گذاری این شورا محسوب می شود. تعین ضوابط تاسیس مراکز علمی و آموزشی و نیز تعین ضوابط گزینش مدیران، استادان و دانشجویان از دیگر وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
بررسی و تحلیل شرایط فرهنگی ایران و جهان، بررسی الگوهای توسعه و پیامدهای فرهنگی آن، بررسی وضع فرهنگ و آموزش کشور و نیز نظارت بر اجرای مصوبات شورا در قلمرو وظایف نظارتی شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار می گیرد.
این بحث را در شماره آینده پی خواهم گرفت.
پژمان ضیائیان
منتشر شده در روزنامه خبر جنوب 1394.1.29
