و نگاهی هرچند اجمالی و گذر به حوزه وسیع و ژرف فرهنگ داشته باشم و چون اکثر فعالیتهای فرهنگی جامعه از مسیر شورای انقلاب فرهنگی سرچشمه گرفته به سراغ این شورا رفته و بررسی ها را آغاز کردم . در چهار شماره پیش از این و در کنار ارائه شناختی از شورای عالی انقلاب فرهنگی به زیر مجموعه های آن پرداخته و سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) در بررسی نخست قرار گرفت و بعد از آن ارائه اطلاعاتی درباره فرهنگستان زبان و ادب فارسی آغاز شد . مقدمات این بحث در شماره چهار گفته آمد و این نوشتار به ادامه آن می پردازد.

رییس فرهنگستان را شورای فرهنگستان از میان اعضای خود برای مدت چهار سال انتخاب و برای تایید و صدور حکم به رییس جمهور که ریاست عالیه فرهنگستان ها را برعهده دارد معرفی می کند .

برای رییس شورا نیز وظایفی تعریف شده که اهم آن از این قرارند : ارائه طرح های پژوهشی و علمی و انتشاراتی به شورای فرهنگستان جهت تصویب / تهیه طرح تشکیلات داخلی فرهنگستان و ارائه آن برای تصویب هیات امنای فرهنگستان ها / پیشنهاد عضویت فرهنگستان در مجامع بین المللی به شورای فرهنگستان و پیگیری آن با رعایت مقررات و قوانین کشور / انتصاب رؤسای گروه های علمی و پژوهشی / پیگیری و نظارت بر حسن اجرای تصمیمات شورای فرهنگستان ، دعوت از اعضای شورای فرهنگستان برای تشکیل جلسات .

همانطور که اشاره شد ریاست فرهنگستان را شورای فرهنگستان انتخاب و برای صدور حکم و تایید به رییس جمهور معرفی می نماید . اولین رییس فرهنگستان دکتر حسن حبیبی بود که تا سال 1374 عهده دار این مسئولیت بودند و بعد از ایشان دکتر غلامعلی حداد عادل در این مسئولیت قرار گرفتند . بعد از اینکه دکتر حداد عادل به ریاست مجلس شورای اسلامی رسیدند ، مجدداً دکتر حسن حبیبی با اکثریت آرا به ریاست فرهنگستان برگزیده شد . با پایان دوره ریاست دکتر حبیبی در سال 1387 مجدداً دکتر غلامعلی حداد عادل به عنوان رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتخاب شدند که این ریاست کماکان ادامه دارد . دبیر فرهنگستان نیز به انتخاب و حکم رییس فرهنگستان منصوب می شوند . این وظیفه اینک در اختیار دکتر محمدرضا نصیری است . قبل از ایشان مهدی فیروزان ، مسعود فراهانی پارسا ، احمد ارژمند در مقاطعی دبیر فرهنگستان بودند . دکتر نصیری برای دومین دوره در این مسئولیت قرار گرفته اند . رییس فرهنگستان می تواند در صورتی که لازم بداند ، یک یا چند معاون تعیین و آنان را در جلسات رسمی معرفی نماید . فرهنگستان دارای معاون علمی است و این مسئولیت تاکنون در اختیار دکتر احمد تفضلی ، بهمن سرکاراتی بوده و اینک نیز دکتر محمد دبیرمقدم معاون علمی فرهنگستان است . فرهنگستان زبان و ادب فارسی که یک سازمان دولتی محسوب می شود اصلی ترین فعالیت خود را انتخاب معادل فارسی (واژه گزینی) می داند . بر این اساس در حوزه عملیاتی این فرهنگستان گروه واژه گزینی دارای وظیفه خطیری هست . این گروه ، واژگان همسنگ با واژگان بیگانه در زبان فارسی را جستجو ، پیدا و جایگزین می نمایند . گروه واژه گزینی از سال 1370 تشکیل شد و متشکل از شورای واژه گزینی ، هیات فنی ، گروه ها ، شوراهای هماهنگی ، بخش پژوهش است و هدف آن کمک به تقویت ، نیرومندسازی و گسترش زبان فارسی و تجهیز آن برای برآوردن نیازهای روز افزون فرهنگی ، علمی و فنی و ایجاد هماهنگی در فعالیت های واژه گزینی ، واژه سازی و همسنگ یابی برای واژه های بیگانه است . نزدیک به چهل و پنج تن از اساتید صاحب نظر عضویت پیوسته و غیر پیوسته گروه واژه گزینی را تشکیل می دهند . از دیگر گروه های مرتبط با فرهنگستان زبان و ادب فارسی ، گروه فرهنگ نویسی است که در حال تدوین فرهنگ جامع زبان فارسی است . این فرهنگ نامه بر مبنای پیکره ای از 1500 کتاب تدوین می شود و فرهنگنامه ای بر پایه ریشه شناختی ، تاریخی و شاهد مدار است . این گروه علاوه بر فرهنگ جامع ، فرهنگ پهلوی را نیز در دست تدوین دارد . فرهنگستان زبان و ادب فارسی دارای واحد فعالی در بخش انتشارات است و به صورت فصلنامه نتایج واژه گزینی های خود را انتشار و در اختیار علاقه مندان قرار می دهد.

از دیگر موسسات ، نهادها و شوراهایی که توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی بنا نهاده شده و پس از طی مراحل ثبت قانونی ، کارهای اجرایی و عمومی خود را آغاز کرد ، می توان به دفتر جذب نخبگان (بنیاد ملی نخبگان کشور) اشاره داشت . با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری در استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت های علمی نخبگان در راستای توسعه کشور و لزوم حرکت انقلاب در مسیر رفع موانع و مشکلات تولید دانش و جنبش نرم افزاری که در دیدار برخی از نخبگان علمی کشور در مهرماه سال 1383 مطرح گردید ، شورای عالی انقلاب فرهنگی طی یازده جلسه از جلسات خود (آذرماه 1383 تا خردادماه 1384) به بحث پیرامون این مهم پرداخته و مصوبه ای برای تشکیل این بنیاد ارائه می دهد . در اساسنامه این بنیاد هدف از تاسیس بنیاد : «برنامه ریزی و سیاستگذاری برای شناسایی ، هدایت ، حمایت مادی و معنوی نخبگان ، جذب ، حفظ و به کارگیری و پشتیبانی از آنان در راستای ارتقاء تولید علم ، فناوری و توسعه علمی و متوازن کشور و احراز جایگاه برتر علمی ، فناوری و اقتصادی در منطقه بر اساس سند چشم انداز کشور در افق 1404) ذکر شده است . این اساسنامه در ماده چهار خود تعریفی از نخبه و احراز نخبگی ارائه داده و می گوید : نخبه به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می شود که اثرگذاری وی در تولید علم ، هنر و فناوری کشور محسوس باشد و هوش ، خلاقیت ، کارآفرینی و نوع فکری وی در راستای تولید دانش و نوآوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه علمی و متوازن کشور گردد . احراز نخبگی افراد بر اساس آیین نامه پیشنهادی هیات امنا و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد بود . بر اساس همین اساسنامه و در ماده پنج شکل حقوقی بنیاد تعریف و آمده است : بنیاد دارای شخصیت حقوقی مستقل است و به صورت موسسه دولتی و منحصراً بر اساس مقررات این اساسنامه تحت نظر رییس جمهور اداره می شود . رییس بنیاد معاون رییس جمهور است . وظایفی که برای دستیابی به اهداف بنیاد تعریف شده است در سرفصل ، سیاست گذاری و برنامه ریزی شامل پشتیبانی مادی و معنوی از نخبگان کشور ، شناسایی ، هدایت و حمایت نخبگان به منظور ارتقاء تولید علم در کشور ، کشف ، جذب و پرورش استعدادها و حمایت از شخصیت های جامع الشرایط علمی حمایت از نخبگان برای انجام فعالیت های تحقیقاتی و کارآفرینی است . همچنین ایجاد هماهنگی میان سازمان ها ، نهادهای مرتبط با نخبگان و نظارت بر فعالیت های مربوط به آنان در جهت اجرای سیاست ها و برنامه های مصوب ، کمک به فراهم نمودن تسهیلات و امکانات لازم برای دسترسی محققان و نخبگان به تحقیقات جهانی و انتقال فن آوری های جدید به کشور ، کمک به فراهم نمودن تسهیلات حضور نخبگان در همایش های علمی در داخل و خارج کشور ، تشکیل شبکه جهانی ویژه نخبگان ایرانی در داخل و خارج کشور از دیگر وظایف این بنیاد است .

پژمان ضیائیان

منتشر شده در روزنامه خبر جنوب 1394.3.28

بازگشت