پس از آنکه سطوری درباره نحوه شکل گیری هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی کشور نوشته شد و به فرایند ارزیابی این هیات اشارتی گردید و مشخص شد آمار و اطلاعات مکتسبه پس از گذر از حدود ده فرایند برای تدوین گزارش ارزیابی آماده می شود تا به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه گردد .

در ماده چهار آیین نامه مربوط سطوح ارزیابی هر یک از بخش ها را در دو سطح و به شرحی که ذکر می شود ، انجام می گردد . الف/ ارزیابی کلان : در این سطح وضع فرهنگی و علمی و آموزشی و پژوهشی کشور در مقیاس ملی ارزیابی می شود و وضعیت هر یک از بخش ها (تعلیم و تربیت ، علم و فناوری ، فرهنگ و ارتباطات) به صورت کلی و فراتر از دستگاه ها و سازمان های مربوط به آن بخش مورد بررسی قرار می گیرد . این ارزیابی باید روند بخش های مذکور و موقعیت نسبی هر یک را در عرضه بین المللی معین کند . ب/ ارزیابی خرد : در این سطح وضعیت دستگاه ها و سازمان مربوط به هر بخش و در مقایسه با هم ارزیابی می شود .

این ارزیابی باید در نهایت به رتبه بندی دستگاه ها و سازمان های مشابه منجر گردد . هیات نظارت و ارزیابی فرهنگی متشکل از 9 نفر عضو از میان شخصیت های فرهنگی و علمی کشور است که به پیشنهاد اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و تصویب آن شورا انتخاب و با حکم رییس جمهور و رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی برای مدت چهار سال منصوب می شوند . در حال حاضر آقایان صادق واعظ زاده / جعفر توفیقی / سید مصطفی میرسلیم/ عباسعلی زالی / حسین مظفر/ علیرضا مرندی / محسن قمی/ محمد فرهادی / محمدعلی کی نژاد اعضای هیات نظارت و ارزیابی فرهنگی را تشکیل می دهند و در کنار آنان مجموعه ای کم شمار و پر کیفیت شامل حدود بیست تن از استادان دانشگاه ها و کارشناسان رشته های ذی ربط با هیات همکاری می کنند . بیش از یکصد تن از استادان برجسته ، فضلای حوزه های علمیه و اعضای فرهنگستان ها نیز در پژوهش ها و ارزیابی ها و جلسات مشورتی به هیات کمک می کنند . شمار زیادی از کارشناسان مراکز علمی و فرهنگی نیز به هیات معرفی شده و آموزش لازم را برای گردآوری و ارسال داده های مورد نیاز ارزیابی فرا گرفته اند و همکار هیات هستند .

 به لحاظ ساختار سازمانی ، رییس هیات دارای سه معاونت در بخش های تعلیم و تربیت / علم و فناوری / فرهنگ و هنر و ارتباطات است و در کنار آنان شورای معاونین / دبیرخانه و دفتر تدوین گزارشات را نیز مدیریت می کند . هر یک از معاونین نیز شورای مستقل ارزیابی را تحت نظارت دارند . در بخش تعلیم و تربیت ، بخش های آموزش عالی و آموزش و پرورش فعال هستند . در حوزه معاونت علم و فناوری بخش علم و بخش فناوری فعالیت می کنند و در حوزه فعالیت فرهنگ ، هنر و ارتباطات با بخش های هنر و فرهنگ و ارتباطات روبرو هستیم . چنانچه بخواهیم به اهم اقدامات هیات در چند سال اخیر اشاره کنیم می توان به 1- مطالعه و تدوین شاخص های ارزیابی علم و فرهنگ در جمهوری اسلامی [با زیر شاخه های : شاخص های ارزیابی علم و فناوری / شاخص های ارزیابی آموزش عالی / شاخص های ارزیابی فرهنگی / شاخص های ارزیابی آموزش و پرورش] 2- ارزیابی تحلیلی وضعیت فرهنگی کشور . 3- ارزیابی سازمان های فرهنگی . 4- ارزیابی کلان علم و فناوری . 5- ارزیابی خرد دانشگاه و موسسات پژوهشی دولتی . 6- اولین ارزیابی کلان آموزش عالی . 7- تعیین شاخص های آینده نگر علم و فناوری . 8- مطالعه تطبیقی تحقق چشم انداز بیست ساله کشور . 9- ایجاد پایگاه اطلاعات علمی و فرهنگی . 10- بررسی وضعیت انتشار مقالات در مجلات معتبر علمی کشور . 11- ارتباطات علمی بین المللی ، را ذکر کرد . گزارشی که پایگاه اطلاع رسانی مربوط به هیات از مطالعه و تدوین شاخص های ارزیابی علم و فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران ارائه کرده است معلوم می کند که برای تدوین شاخص های ارزیابی کلان و خرد آموزش عالی کشور پس از مطالعات تفصیلی و تجربیات کشورهای مختلف جهان با عنایت به ارکان نظام آموزش عالی کشور  و اصول و مبانی ارزشی و اعتقادی جمهوری اسلامی ایران ، معیارها و شاخص های مربوط تدوین و پس از نظر خواهی از مدیران دانشگاه ها و صاحب نظران در شورای ارزیابی آموزش عالی و تحقیقات بررسی و تکمیل شد و به تایید هیات رسید . شاخص های ارزیابی کلان و خرد آموزش عالی از 155 شاخص کمی و 44 شاخص کیفی شامل شاخص های کلی ، آموزشی ، پژوهشی ، دانشجویی ، فرهنگی ، اعتبارات ، امکانات تشکیل شده است .

شاخص های ارزیابی آموزش عالی در جلسه شماره پانصد و پنجاه مورخ آبان ماه هشتاد و سه شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده است . همچنین در اجرای بند الف ماده 162 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواسته شد تا شاخص های ارزیابی فرهنگی را تهیه و ارائه کند . هیات نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی این شاخص ها را بررسی کرد و نظرات خود را به شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم داشت . هیات در اعلام نظر خود به ارزش ها و اصول دینی و مقتضیات فرهنگ اسلامی و ایرانی توجه ویژه ای مبذول داشت و از نتایج مطالعه مبسوطی که درخصوص روش ها و شاخص های ارزیابی فرهنگ و هنر و ارتباطات در کشور مختلف جهان انجام شده بود ، نیز استفاده کرد . شاخص های ارزیابی فرهنگی مبتنی بر ارزش های اساسی نظام جمهوری اسلامی در سه زمینه : تغییرات فکری ، بینشی و رفتاری / مصرف کالاها و خدمات فرهنگی / نیروی انسانی ، فضاها و تجهیزات فرهنگی دولتی و غیر دولتی در 188 عنوان تدوین شد . شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه پانصد و سی ، آذرماه هشتاد و دو شاخص های ارزیابی فرهنگی را تصویب کرد .

از دیگر عملکردهای مهم هیات ، ارزیابی تحلیلی وضعیت فرهنگی کشور بود . این ارزیابی با استفاده از شاخص های کمی و کیفی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شده است . این اقدام نخستین ارزیابی وضع فرهنگی کشور است که به صورت جامع ، جنبه های مختلف فرهنگ را در زمینه کتاب و کتابخوانی ، مطبوعات ، سینما ، موسیقی ، هنرهای تجسمی ، تئاتر و نظایر آن و همچنین تحولات بینشی ، فکری و رفتاری ایرانیان را در زمینه های دینداری ، الگوی مصرفی ، اعتماد اجتماعی ، هویت دینی و ملی ، تفاوت نسلی ، تهاجم فرهنگی ، قانون گرایی ، رضایت اجتماعی و مانند آن را مورد بررسی قرار داده است . گزارش این ارزیابی شامل توصیف و تحلیل شاخص های کمی و کیفی به همراه اطلس فضاها و مراکز فرهنگی کشور تدوین شده است . چکیده این گزارش که حاوی نتایج و پیشنهادهای مشخص است در یک مجلد تهیه شده و به تفصیل در جلسات هیات بررسی و تصویب شده است و به عنوان سند ارزیابی وضعیت فرهنگی کشور در اختیار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است .

***

خوانندگان محترم و ارجمند با نگارش سی و ششمین بخش از سلسله مقالات ، انقلاب فرهنگی ، پرونده این موضوع را می بندم و انشاءالله از شماره های آتی ، موضوع دیگری در حوزه فرهنگ و هنر کشور را بازخوانی خواهم کرد.

پژمان ضیاییان

منتشر شده در روزنامه خبر جنوب 1395.9.1

بازگشت